Odpowiedzialność przewoźnika w okolicznościach wyjątkowych- kompendium

Odpowiedzialność przewoźnika, a działania, których nie da się przewidzieć

1. Zakres odpowiedzialności przewoźnika
2. Siła wyższa
3. Okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć
4. Podsumowując

Pozostałe artykuły dotyczące odpowiedzialności przewoźnika:

1. Kiedy przewoźnik uniknie odpowiedzialności za naruszenia w transporcie?
2. Czy przewoźnik może uwolnić się z odpowiedzialności za przeładowanie pojazdu?
3. Odpowiedzialność przewoźnika za zwłokę w przewozie
4. Czy przewoźnik może unikną odpowiedzialności za utratę ładunku?
5. Odpowiedzialność przewoźnika ? Czy można jej uniknąć?
6. Kiedy przewoźnik unika odpowiedzialności w transporcie międzynarodowym?

Odpowiedzialność przewoźnika drogowego towarów jest bardzo rozległa. Opiera się ona na zasadzie ryzyka, chyba że szkoda nastąpiła wskutek zjawisk, które nie mieszczą się już w granicach zwykłego ryzyka. W niektórych przypadkach można zatem uniknąć konieczności zapłaty odszkodowania za szkody w przesyłce lub opóźnienia w dostawie z powodu wystąpienia tzw. siły wyższej. Odpowiedzialność przewoźnika może być również wyłączona wskutek winy osoby uprawnionej oraz przez naturalne właściwość i wady towaru.

W niniejszym artykule zostanie omówiona przede wszystkim odpowiedzialność przewoźnika w okolicznościach wyjątkowych a więc takich, których nie da się przewidzieć.

1. Zakres odpowiedzialności przewoźnika

Zakres odpowiedzialności przewoźnika kształtuje prawo krajowe oraz prawo międzynarodowe.

Zgodnie z polskim prawem przewozowym przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki. Jeśli jednak utrata, ubytek lub uszkodzenie albo opóźnienie w przewozie przesyłki powstały z przyczyn występujących po stronie nadawcy lub odbiorcy, nie wywołanych winą przewoźnika, z właściwości towaru albo wskutek siły wyższej przewoźnik z odpowiedzialności jest zwolniony. Na przewoźniku ciąży udowodnienie, że szkoda lub przekroczenie terminu przewozu przesyłki wynikło z jednej z wymienionych okoliczności.

Zgodnie z międzynarodową Konwencją CMR przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpiło w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy. Przewoźnik jest zwolniony od tej odpowiedzialności, jeżeli zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie spowodowane zostało winą osoby uprawnionej, jej zleceniem nie wynikającym z winy przewoźnika, wadą własną towaru lub okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec. Dowód, że zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie spowodowane zostało jedną z powyższych przyczyn również ciąży na przewoźniku.

2. Siła wyższa

Powszechnie uznaje się, że siła wyższa to zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe (lub prawie niemożliwe) do przewidzenia, którego skutkom nie można zapobiec. Są to tzw. przyczyny egzoneracyjne. Najczęściej zalicza się tu:

• zdarzenia związane z działaniami sił przyrody (klęski żywiołowe – powódź, pożar dużego obszaru, trzęsienie ziemi, nawałnice oraz warunki atmosferyczne nadzwyczajne dla pory roku lub danego obszaru),
• zdarzenia związane z działaniami zbiorowości (np. zamieszki, strajki, działania zbrojne),
• działania władzy państwowej (np. blokady granic i portów, zakazy importu i eksportu).

3. Okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć

Jeśli chodzi o okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec to także zdarzenia wyjątkowe, zewnętrzne i nieuniknione oraz mające cechy klęski żywiołowej, za które przewoźnik nie odpowiada. Pojęcie to ma jeszcze szerszy zasięg niż pojęcie siły wyższej. Można zaliczyć tu np. rozbój dokonany przy użyciu broni lub groźbie jej użycia, czy nagłe zamknięcie granic i niemożność skorzystania z innego przejścia.

W każdym konkretnym przypadku sąd wnikliwie przeanalizuje jednak faktyczne okoliczności zdarzenia i rozważy, czy rzeczywiście doszło do sytuacji, w której danych zdarzeń nie można było uniknąć, ani zapobiec ich następstwom. Wyroki mogą być z goła rożne i zależeć od tego, czy realizacja zlecenia transportowego podlega przepisom prawa krajowego, czy międzynarodowego.

4. Podsumowanie

Opóźnienia w dostarczeniu przesyłki oraz szkody w przesyłce to rzecz powszechna w branży transportowej. Przewoźnik może uniknąć odpowiedzialności za nieterminową dostawę, utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki, jeśli powoła się na przewidziane w przepisach okoliczności wyłączające tę odpowiedzialność. W polskim prawie przewozowym taką przesłanką może być siła wyższa, w Konwencji CMR okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec (te przesłanki muszą wystąpić łącznie).

Przewoźnik krajowy może zatem uwolnić się od odpowiedzialności jeśli szkoda wynikła z wyjątkowych okoliczności mających postać zdarzeń przyrodniczych, działań o charakterze aktów władzy publicznej, a także działań zbiorowych (o ile istnieje związek między szkodą a siłą wyższą). Jeśli mamy do czynienia z przewozem międzynarodowym w celu uwolnienia się od odpowiedzialności przewoźnik musi udowodnić jak była przyczyna szkody i wykazać, że nie mógł uniknąć określonego zdarzenia oraz nie mógł zapobiec jego skutkom.