Normy emisji spalin a koszty transportu

Koszty transportu a normy emisji spalin

Transport drogowy, mimo iż stanowi kluczową gałąź gospodarki, emituje znaczną część zanieczyszczeń, które wywołują poważne szkody dla środowiska naturalnego oraz zdrowia i życia ludzi. Unia Europejska od dawna stosuje politykę na rzecz ograniczenia szkodliwego oddziaływania transportu. Do jednych z działań należy zaostrzenie norm dotyczących emisji spalin dla pojazdów oraz zastosowanie zasady „zanieczyszczający płaci”. Od norm emisji substancji spalin zależą m.in. stawki opłat za korzystanie z infrastruktury drogowej oraz opłaty za korzystanie ze środowiska.

Korzyści dla przewoźnika wynikające ze zmiany starego taboru na tabor spełniający rygorystyczne normy EURO są znaczne. Po jakim czasie zatem nastąpi zwrot różnicy w cenie pojazdu, biorąc pod uwagę różnice w kosztach opłat drogowych?

Działania na rzecz ograniczenia szkodliwego wpływu transportu na środowisko

W całej Unii Europejskiej transport odpowiada za wytworzenie prawie 30% emisji CO2 do atmosfery (transport drogowy zajmuje pierwszą pozycję w tym zakresie, emitując znaczną część zanieczyszczeń do środowiska). W związku z tym Unia od lat podejmuje działania na rzecz ograniczenia szkodliwego wpływu transportu (w szczególności ograniczenia emisji substancji szkodliwych wywoływanych przez pojazdy silnikowe).

Już na początku lat 90 XX wieku zaczęto wprowadzać normy dotyczące emisji spalin, które muszą spełnić nowe pojazdy, w celu otrzymania homologacji, niezbędnej do poruszania się na terenie Wspólnoty. Pierwsza Europejska Norma Emisji Spalin (EURO1) zaczęła obowiązywać od 1993 roku. Od tamtego czasu sukcesywnie wprowadzane są nowe, bardziej restrykcyjne przepisy. W 2008 roku Parlament Europejski uchwalił normę Euro 6, która dotyczy poziomu zanieczyszczeń emitowanych przez ciężkie pojazdy samochodowe. Obowiązuje ona od początku 2014 roku.

W prawodawstwie Unii Europejskiej istnieje też szereg innych regulacji, które mają na celu działania proekologiczne w sektorze transportu. Zgodnie z dyrektywą 1999/62/WE z 17 czerwca 1999 roku w sprawie pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy ciężarowe, państwa członkowskie mogą utrzymywać lub wprowadzać opłaty za przejazd i/lub opłaty za korzystanie z infrastruktury na całej sieci dróg leżącej na terytorium tego państwa. Państwa Członkowskie ustalają wysokość opłat za korzystanie z infrastruktury wraz z kosztami administracyjnymi dla wszystkich kategorii pojazdów na poziomie nie wyższym niż maksymalne stawki ustalone w załączniku do dyrektywy (raz na dwa lata dokonuje się weryfikacji maksymalnych stawek). Państwa Członkowskie mogą uzależniać stawki tych opłat od klasyfikacji pojazdów według emisji spalin, pod warunkiem że opłaty nie dyskryminują bezpośrednio ani pośrednio, ze względu na  narodowość przewoźnika ani ze względu na pochodzenie lub miejsce docelowe pojazdu.

Opłaty drogowe, czyli „zanieczyszczający płaci”

W Polsce zgodnie z zasadą dyrektywy 1999/62/WE  w 2011 roku działanie rozpoczął Elektroniczny System Poboru Opłat Drogowych – viaTOLL. W przypadku tego systemu wysokość stawek za przejazd zależy od liczby przejechanych kilometrów, kategorii pojazdu oraz właśnie normy emisji spalin pojazdu. Przedsiębiorstwa posiadające przestarzały tabor najbardziej odczuwają te różnice cenowe; pojazdy ciężarowe klasy Euro 1, 2 oraz 3 o najwyższym poziomie emisji zanieczyszczeń płacą zazwyczaj prawie dwa razy  więcej w stosunku do pojazdów ciężarowych o najniższej emisji spalin.

Opłaty drogowe zależne od klasy emisji spalin są doskonałym narzędziem kształtowania polityki transportowej, przyczyniając się do promowania pojazdów emitujących mniej substancji szkodliwych i bardziej przyjaznych środowisku.

Oprócz tego w Polsce, zgodnie z zasadą „kto zanieczyszcza środowisko ten za to płaci” należy regulować też opłaty za korzystanie ze środowiska (za dany rok kalendarzowy, w terminie do dnia 31 marca następnego roku). Opłaty z tego tytułu wnosi się m.in. za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza ze spalania paliw przez środki transportu na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce rejestracji podmiotu korzystającego ze środowiska. Zatem wszystkie przedsiębiorstwa transportowe zobowiązane są do uiszczania opłat z tytułu posiadanego taboru i wprowadzania do powietrza substancji zanieczyszczających. Wielkość opłaty stanowi iloczyn całkowitego zużycia paliwa i właściwej dla danego paliwa wartości, wyliczonej dla analizowanego roku. W tym przypadku również norma EURO ma znaczenie przy ponoszonych kosztach.

Promowanie ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów

Kolejnym przykładem działań Unii Europejskiej na rzecz zwiększania udziału sektora transportowego w polityce Wspólnoty dotyczącej środowiska, klimatu i energii jest także Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/33/WE z 23 kwietnia 2009roku w sprawie transportu drogowego. Celem niniejszej dyrektywy jest pobudzenie rynku ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów, a zwłaszcza wywarcie wpływu na rynek znormalizowanych pojazdów produkowanych w dużej liczbie, takich jak samochody osobowe, autobusy, autokary i ciężarówki.

Ekologicznie czyste i energooszczędne pojazdy mają oczywiście wyższą cenę zakupu niż pojazdy konwencjonalne. Stworzenie jednak wystarczającego popytu na takie pojazdy ma zapewnić, by ekonomiczne korzyści skali doprowadziły do obniżenia ich kosztów.

Podsumowując

Norma emisji spalin pojazdu, od której uzależniona jest stawka opłat drogowych, wpływa bezpośrednio na strukturę kosztów całego przedsiębiorstwa; szczególnie realizującego przewozy międzynarodowe. Im starszy jest pojazd, tym niższa klasa emisji spalin EURO, a tym samym wyższa opłata za przejazd. Najbardziej korzystne stawki dotyczą pojazdów przyjaznych środowisku, spełniających najwyższe standardy EURO. Różnica dla jednego tylko środka transportu może wynieść kilkanaście tysięcy złotych rocznie. Ta różnica jest jeszcze większa w przypadku przejazdów w niektórych krajach Europy Zachodniej.

Ale pojazdy spełniające wyższe normy EURO pośrednio wpływają też na mniejsze zużycie paliwa, a  co za tym idzie także na wielkość kosztów operacji transportowych (wyższa norma to kilka tysięcy złotych mniej wydanych na paliwo w ciągu roku; tylko dla jednego pojazdu). Do tego dochodzi jeszcze opłata za korzystanie ze środowiska, na wysokość której także ma wpływ norma emisji spalin pojazdów (im wyższa norma, tym stawka o kilkaset złotych niższa).

Wszystko to sprawia, że przewoźnicy coraz częściej decydują się na unowocześnienie taboru i jest to słuszny wybór. Zwrot różnicy w cenie zakupu nowej floty w stosunku do różnicy w opłatach drogowych zwraca się mniej więcej w okresie od 18-24 miesięcy, w zależności od marki.