Mocowanie ładunku – Jaki sprzęt pomocniczy można zastosować?
Materiały sztauerskie w transporcie – przegląd
We wpisie „Jak prawidłowo wykonać mocowanie ładunku?” pojawiła się informacja o sprzęcie uzupełniającym, pomocnym przy mocowaniu ładunków. Wymieniłam kilkanaście urządzeń tego typu, które teraz chciałabym pokrótce przybliżyć. Zacznę od (prawdopodobnie) najpopularniejszego.
Palety.
Powszechnie wykorzystywany materiał sztauerski. Jeżeli przestrzeń pozostała do wypełnienia jest większa niż 15 cm, czyli przekracza wysokość europalety, można śmiało ją zastosować. Gdy przestrzenie są większe można zestawić palety, a jeśli mniejsza, można zastosować np. deski.
Poduszki powietrzne.
Występują jako materiały jednorazowego lub wielokrotnego użytku. Są proste w obsłudze, napełnia się je sprężonym powietrzem, często przy wykorzystaniu instalacji takiego powietrza w ciężarówce. Każda poduszka powinna posiadać instrukcję oraz zalecenia dotyczące nośności, jak również właściwego ciśnienia wewnątrz. Poduszek nie należy stosować w kontakcie z drzwiami oraz nieusztywnionymi elementami działowymi lub innymi powierzchniami tego typu. Zawsze należy sprawdzać, czy nie są nadmiernie zużyte.
Ramy rozporowe.
W przypadkach, gdy pomiędzy ładunkiem a elementem blokującym, czyli np. ścianą skrzyni, występuje duża, wolna przestrzeń, a także oddziałują duże siły, wskazane jest zastosowanie drewnianych ram rozporowych. Co istotne, listwy poprzeczne powinny znajdować się prostopadle do mocowanego ładunku, dzięki temu listwa rozporowa lepiej znosi nacisk jaki wywiera na nią ładunek.
Listwy ukośne i poprzeczne.
Są często stosowane w kontenerach, ponieważ listwy ukośne można zamocować w oparciu o pionowe słupki konstrukcji kontenera. Listwy wykorzystuje się do wzdłużnego blokowania podstawy ładunku, ale można je także wykorzystać w pewnych wypadkach do wypełniania wolnych przestrzeni pomiędzy ładunkami.
Kliny.
Służą do zabezpieczania elementów cylindrycznych, jak beczki, bele itp. Jeśli chodzi o kliny to mamy ich dwa rodzaje: ostro zakończone lub blokowe. W zależności od tego, czy zastosujemy przepasanie odciągami od góry, czy nie, używamy nieco innych klinów. Jeżeli przepasaliśmy ładunek we wspomniany sposób, wystarczy klin o wysokości 200 mm. Klin blokujący powinien mieć też kąt 45 stopni. Jeżeli natomiast nie zastosowaliśmy przepasania klin powinien mieć wysokość przynajmniej r/3, czyli jedną trzecią promienia zabezpieczanego elementu. Dodatkowo, żeby zapobiec przesuwaniu się ładunku względem podłoża, kliny muszą opierać się o urządzenia mocujące skrzyni ładunkowej. Konieczne jest także zabezpieczenie dwóch ostatnich elementów listwą kątową i przepasanie ich od góry. Ostre kliny o mniejszym, bo 15 stopniowym kącie służą do unieruchamiania cylindrycznych elementów ładunku w trakcie załadowywania i rozładowywania. Wielkość klina sprawia, że jest samoistnie dociskany przez ładunek i nie przesuwa się.
Łożyska klinowe.
Czyli dwa kliny połączone nastawnymi elementami, takimi jak łańcuchy lub śruby. Warunkiem tego, żeby ładunek w klinie się nie przesuwał, jest takie ustawienie elementów nastawnych, żeby rola była w odległości min. 20 mm od podłogi skrzyni ładunkowej. Wysokość klinów w łożysku bez zabezpieczenia przepasaniem odciągami z góry to r/3, natomiast przy zastosowaniu odciągów, wysokość to 200mm.
Napinacze.
Są to bardzo często spotykane elementy wyposażenia mocującego. Zastosowanie i warunki techniczne, jakie powinien spełniać ten sprzęt określa norma EN – 12195-4. Można je zatem stosować zarówno do lin jak i odciągów łańcuchowych. Liny muszą być zaopatrzone w kausze i przynajmniej 3 zaciski linowe kabłąkowe z każdej strony (norma EN – 12195 – 5), co ma zabezpieczyć je przed obluzowaniem i zginaniem.
Siatki i płachty z odciągami.
Sieci mogą składać się z taśm lub lin wykonanych z materiałów sztucznych albo ze stalowego drutu. Siatka wykonana z taśm służy głównie do wydzielania przestrzeni ładunkowej, sieci linowe są wykorzystywane do mocowania ładunku do palet lub bezpośrednio do zaczepów skrzyni. Siatka druciana ma zastosowanie przy okrywaniu otwartych pojazdów lub kontenerów, gdy ładunek nie wymaga użycia płachty z odciągami. Oczko siatki musi być mniejsze niż najmniejszy element ładunku. Płachty z odciągami stosujemy natomiast do zabezpieczenia ładunków sypkich jak żwiry, ziarno itp.
Odciągi taśmowe, łańcuchy, liny stalowe.
Elementy mocowania o szerokim spektrum użytkowania. Odciągi taśmowe są najczęściej wykorzystywane w celu wzmocnienia działania sił tarcia, czyli do przepasywania od góry lub bezpośredniego mocowania do zaczepów, szczególnie w sytuacji, gdy są to odciągi większych rozmiarów. Gdy ładunek posiada ostre krawędzie, ma duży ciężar, jak maszyny, sprzęt wojskowy, elementy stalowe lub betonowe, powinno się go mocować za pomocą odciągów łańcuchowych. Najczęściej będzie to mocowanie bezpośrednio do zaczepów. Liny stalowe mają zastosowanie w połączeniu z siatkami drucianymi przy przewożeniu elementów betonowych lub np. drewnianych bali ułożonych równolegle do osi wzdłużnej auta. Odciągi muszą spełniać wymagania normy EN 12195 i tylko wyraźnie oznakowany, etykietowany i pozbawiony śladów nadmiernego zużycia sprzęt można bezpiecznie stosować.
Liny.
Do mocowania ładunków odpowiednie są przede wszystkim liny wykonane z polipropylenu lub poliestru, a to ze względu na swoją odporność na rozciąganie i zmiany warunków atmosferycznych. Liny poliamidowe (nylonowe) nadmiernie się rozciągają pod wpływem ciężaru, a sizalowe i manilowe po nasiąknięciu wodą tracą pierwotną wytrzymałość. Właściwie wykonana lina składa się przynajmniej z 3 skrętek, ma minimum 10mm średnicy, a jej końcówki są zabezpieczone przed strzępieniem. Na linie powinna znajdować się umieszczona przez producenta informacja o maksymalnym obciążeniu, co pozwoli dobrać odpowiednią linę do maksymalnych sił działających na mocowanie. Węzły i ostre zagięcia zmniejszają wytrzymałość liny. Zmoczone liny powinny być suszone naturalnie.
Płyty mocujące pośrednie.
Płyty pośrednie wyposażone w specjalne zaczepy, przy całkowitym wypełnieniu przestrzeni ładunkowej zakłada się z tyłu w celu zablokowania ładunku. Służą także jego mocowaniu, gdy pojazd jest jedynie częściowo załadowany. Mocuje się je zwykle na wzdłużne listwy albo burty kurtynowych lub skrzyniowo – plandekowych nadwozi. Maksymalne obciążenie podaje producent, ale zazwyczaj przyjmuje się, że przy mocowaniu na listwy drewniane maksymalne obciążenie wynosi ok. 350 daN, a na listwach aluminiowych jest mniejsze i wynosi 220 daN.
Szyny.
Szyny przyłączeniowe do wysięgników i odciągów montowane są w ścianach bocznych. Punkty zakotwiczenia mają w kierunku wzdłużnym wytrzymałość ok. 2t. Rozwiązanie takie daje możliwość szybkiego umocowania ładunku po częściowym rozładunku za pomocą posiadających odpowiednie zakończenia wysięgników i odciągów. Co istotne: należy wystrzegać się nagromadzenia obciążenia przy punktach mocowania.
Łączniki skrętne.
Urządzenia te przeznaczone są do mocowania kontenerów i nadwozi wymiennych o masie przekraczającej 5,5 t. Zazwyczaj są montowane na pojeździe już w trakcie produkcji, jeśli jednak dzieje się to później, należy tak przystosować pojazd, żeby odpowiadał zaleceniom producenta. Sprzęgnięte i zaryglowane łączniki wystarczają do bezpiecznego zamocowania ładunku. Oczywiście łączniki należy utrzymywać w należytym stanie, kontrolować stopień ich zużycia, ewentualne wady itp. W każdym kontenerze należy stosować 4 łączniki – ISO 1161 zawiera unormowania dotyczące kontenerów ISO serii 1 w tym zakresie.
Jeże.
Mają zastosowanie w przypadku materiałów miękkich. Służą do unieruchamiania warstw w rzędach ładunku. Ponieważ muszą wbić się w unieruchamianą warstwę, nie mogą być wykorzystywane przy przewożeniu materiałów niebezpiecznych. Mogą również uszkodzić ładunek lub powierzchnię platformy ładunkowej. Ponieważ znajdują się pomiędzy warstwami ładunku nie można kontrolować, tego, czy zostały prawidłowo zamocowane. Nie opracowano norm dotyczących jeży, ale przyjmuje się, że należy stosować przynajmniej dwa jeże, a do całkowitego wbicia zębów jeża w drewno potrzebny jest nacisk przynajmniej 180 daN na sztukę. Jeże mają 4 rozmiary: 48, 62, 75 lub 95 mm średnicy, przy czym ten ostatni rozmiar jest rzadko spotykany. Ze względu na liczne ograniczenia w zastosowaniu alternatywą dla tych urządzeń są maty antypoślizgowe.
Maty antypoślizgowe.
Jest to grupa materiałów takich jak dywany, maty gumowe, czy arkusze papieru pokryte tworzywem zwiększającym siłę tarcia. Mogą być stosowane pomiędzy ładunkiem a podłożem lub pomiędzy warstwami ładunku. Nie mogą stanowić samodzielnego sposobu mocowania, ale znakomicie sprawdzają się w połączeniu z odciągami przepasanymi od góry i zmniejszają konieczną do prawidłowego umocowania ładunku ich ilość . Maty należy dostosować do ładunku, tzn. jego masy i powierzchni, pod względem ich grubości, wytrzymałości i odpowiedniego współczynnika tarcia, jak również do warunków w jakich będzie przewożony transport – temperatura, wilgotność powietrza. Właściwych informacji powinien udzielić producent. Najczęściej maty występują w arkuszach o długości 5-20 m, szerokości 150, 200, 250 mm i grubości 3-10 mm. Są to materiały wielokrotnego użytku, ale ich wytrzymałość nie jest zbyt długa. Zazwyczaj maksymalna ilość użyć nie przekracza 10 razy. Maty tracą również swoje właściwości po zatłuszczeniu. Ładunek powinien być na nich stawiany, nie przesuwany ze względu na ich właściwości zwiększające siłę tarcia.
Przekładki płytowe.
Są to płyty wykonane ze sklejki lub odpadów tarcicowych. Mają grubość 20 mm. Układa się je pomiędzy warstwami ładunku, szczególnie, gdy warstw jest kilka. Ich szerokość to zwykle 600-1200 mm, a długość 1200-2400 mm.
Kantówki.
Gdy ładunek ma wiele warstw i rzędów zachodzi konieczność stabilizowania go przy pomocy poprzecznych ram. Mogą być wykonane z aluminium lub drewna. Drewniane mają większy współczynnik tarcia. Stosunek szerokości do długości w przekroju takiej kantówki powinien wynosić 2:1.
Folia termokurczliwa i rozciągliwa.
Opakowanie o niewielkim formacie można łatwo umocować do palety stosując rozciągliwą folię i opasując go. Paletę można w takim wypadku uznać za stabilną, gdy po przechyleniu jej pod kątem 26 stopni nie zmienia kształtu. Folia termokurczliwa usztywnia ładunek pod wpływem podgrzewania tworząc kokon z tworzywa. Oba materiały nie są skuteczne, gdy ładunek na palecie jest zbyt ciężki lub ma ostre krawędzie, które mogą przyczyniać się do uszkodzenia folii.
Listwy kątowe.
Mogą być wykonane z drewna, aluminium lub innych materiałów odpornych na zginanie, gdyż ta właśnie właściwość jest najistotniejsza w przypadku takich listew. Warunkiem rozkładania sił pochodzących z odciągów opasujących ładunek od góry na całą sekcję jest zachowanie kąta prostego pomiędzy ramionami listwy.
Ochraniacze taśm.
Wykonuje się je zazwyczaj z tworzyw sztucznych takich jak poliuretan lub poliester. Mają ochraniać taśmy odciągów przed kontaktem z ładunkiem. Mogą mieć formę rękawa lub okładziny zapinanej na zatrzaski.
Oczywiście nie jest to wyczerpujący katalog materiałów jakie mogą nas wspomagać przy mocowaniu ładunków. Rynek proponuje wiele rozwiązań adekwatnych do aktualnych potrzeb branży transportowej. Wszystkie muszą jednak przyczyniać się do zwiększenia bezpieczeństwa, a więc spełniać określone normy oraz posiadać jasną dla użytkownika informację odnośnie możliwości zastosowania. Warto również zapoznać się z z przepisami dotyczących mocowania ładunków.
Przygotowane na podstawie:
http://ec.europa.eu/transport/road_safety/vehicles/doc/cargo_securing_guidelines_pl.pdf
Prezentacja OZPTD „Mocowanie ładunków w transporcie drogowym”